Szanowni Państ­wo,
Koleżan­ki i Koledzy,

Pod koniec lip­ca poz­nal­iśmy ostate­czny ksz­tałt ustawy „Pra­wo o szkol­nictwie wyższym i nauce”. Dyskus­je nad jej zapisa­mi trwały od daw­na, jed­nak do ostat­niej chwili, zarówno w Sejmie jak i w Sena­cie RP, nanos­zono popraw­ki. Zatem nawet oso­by uważnie śledzące pro­ces tworzenia ustawy, z zain­tere­sowaniem zapoz­nawały się z jej ostate­czną wer­sją. Biorąc pod uwagę, że z „przepisa­mi wprowadza­ją­cy­mi”, są to dwa duże tomy, nie jest to łatwe. Postaram się przy­bliżyć Państ­wu najis­tot­niejsze zapisy doku­men­tu i poin­for­mu­ję, jakie w związku z tym zapro­ponu­je­my rozwiąza­nia.

Istotę reformy moż­na opisać sto­sunkowo pros­to, jed­nak następst­wa jej wprowadzenia będą bard­zo duże. W obec­nym, jeszcze dzi­ała­ją­cym sys­temie, uczel­nie mają mieszaną struk­turę prawną. Z jed­nej strony główną osobowoś­cią prawną jest uczel­nia i jej demokraty­cznie wybier­any zarząd, z drugiej – osobowość prawną, w częś­ci obszarów dydak­ty­ki i nau­ki, posi­ada­ją wydzi­ały, trak­towane jako „jed­nos­t­ki pod­sta­wowe” – również z demokraty­cznie wybranym zarzą­dem. Uczel­nia była fed­er­acją wydzi­ałów, i to wydzi­ały stanow­iły pod­miot anal­izy efek­ty­wnoś­ci naukowej i dydak­ty­cznej. Finan­sowanie pochodz­iło z wielu źródeł – częś­ciowo w opar­ciu o ocenę wydzi­ałów, częś­ciowo cen­tral­nie — według skom­p­likowanych algo­ryt­mów.

Założe­nia reformy to lik­widac­ja wydzi­ałów jako oce­ni­anych jed­nos­tek pod­sta­wowych. Uczel­nia będzie posi­adać osobowość prawną z dowol­ną struk­turą wewnętrzną. Finan­sowanie ma być skon­soli­d­owane w postaci jed­nej sub­wencji, łączącej środ­ki na dzi­ałal­ność dydak­ty­czną, naukową i pozostałą.

Efek­ty­wność naukowa będzie oce­ni­ana w zakre­sie dyscy­plin. Zgod­nie z obec­ną propozy­cją min­is­te­ri­al­ną, w intere­su­jącej nas dziedzinie nauk medy­cznych i nauk o zdrow­iu, będą cztery dyscy­pliny. Wszyscy pra­cown­i­cy prowadzą­cy dzi­ałal­ność naukową, do dnia 30 listopa­da 2018 r. złożą rek­torowi oświad­cze­nie o dziedzinie i dyscy­plin­ie, którą reprezen­tu­ją. Oświad­cze­nie będzie  moż­na złożyć tylko w jed­nym pod­mio­cie i w nie więcej niż w dwóch dyscy­plinach. Aktu­al­nie prowadz­imy inten­sy­wne anal­izy bib­liom­e­tryczne, aby zapro­ponować każde­mu z Państ­wa opty­mal­ny pro­jekt oświad­czeń.

Zmi­an­ie uleg­nie również tryb nadawa­nia stop­ni i tytułu naukowego. Od 1 październi­ka 2019 r. uprawnienia wydzi­ału prze­jmie sen­at lub inny organ określony w ustaw­ie. On również określi szczegółowe zasady postępowa­nia w tym zakre­sie. Inten­sy­wnie pracu­je­my nad wypra­cow­aniem opty­mal­nych rozwiązań, zarówno w gronie władz naszego uni­w­er­syte­tu, jak i w gronie dziekanów i rek­torów z innych uczel­ni.

Z prostych powodów zarząd­czych niezbędne jest zachowanie pośred­nich struk­tur, pozwala­ją­cych na sprawne prowadze­nie dydak­ty­ki. Celowe jest także utrzy­manie pewnej kaskady w innych obszarach, które trud­no ter­az jed­noz­nacznie zdefin­iować. Nie znamy wielu szczegółów, które zostaną opub­likowane dopiero w roz­porządzeni­ach. W dyskus­jach domin­u­je pogląd o pozostaw­ie­niu struk­tu­ry wydzi­ałowej, z zachowaniem funkcji dziekanów. Rady wydzi­ałów w obec­nym ksz­tał­cie nie będą potrzeb­ne, głównie z racji prze­niesienia uprawnień do innych ciał uczel­ni. Niezbęd­na nato­mi­ast będzie orga­ni­za­c­ja dydak­ty­ki z całym wspar­ciem rad pro­gramowych, ped­a­gog­icznych, ewalu­acji itd.  Przed­staw­iciele takich ciał, wraz z dziekana­mi i właś­ci­wym prorek­torem powin­ni tworzyć „radę dydak­ty­czną uczel­ni”, prowadzącą poli­tykę w tym obszarze i przy­go­towu­jącą uch­wały dla sen­atu.

Ustawa wprowadza również zmi­any w zakre­sie naucza­nia. Jed­nym z bard­zo istot­nych zapisów jest zakaz ksz­tałce­nia na dwóch tożsamych kierunk­ach, czyli o tym samym pro­filu, poziomie i efek­tach ksz­tałce­nia. Dla wielu kierunk­ów, dla których różnorodne efek­ty ksz­tałce­nia są określane przez uczel­nie, ten zapis nie stanowi istot­nego prob­le­mu. Jed­nak w przy­pad­ku kierunku lekarskiego, gdzie efek­ty ksz­tałce­nia są określone cen­tral­nie, zapis ten wymusza na nas konieczność zmi­an. Nauczanie na kierunku lekarskim będzie mogło być prowad­zone jedynie przez jed­ną jed­nos­tkę. Zatem od 1 październi­ka 2019 r., kierunek lekars­ki będzie prowad­zony jedynie przez Wydzi­ał Lekars­ki, w skład którego włąc­zony zostanie Wydzi­ał Wojskowo-Lekars­ki. Także stu­den­ci, ksz­tałceni w ramach lim­i­tu  Min­is­terst­wa Obrony Nar­o­dowej, będą stu­diować  na kierunku prowad­zonym przez Wydzi­ał Lekars­ki, w ramach dopuszczal­nej autonomii i w opra­cow­anej for­mule.

Z dniem 30 wrześ­nia 2019 r. rady pod­sta­wowych jed­nos­tek orga­ni­za­cyjnych oraz kierown­i­cy pod­sta­wowych jed­nos­tek orga­ni­za­cyjnych przes­taną pełnić funkc­je organów uczel­ni. Znika­ją doty­chcza­sowe wydzi­ały i od 1 październi­ka 2019 r. będą dzi­ałać nowe, być może ze struk­turą wewnętrzną odd­zi­ałów, a ich dziekani i prodziekani będą powoły­wani przez rek­to­ra.

Prze­niesie­nie ewalu­acji naukowej z wydzi­ałów do sys­te­mu dyscy­plin naukowych powodu­je, że sys­tem nau­ki i awan­sów naukowych będzie prze­b­ie­gał poziomo, pomiędzy wydzi­ała­mi. Podob­nie, jak w nowych szkołach dok­tors­kich, przy­należność do dyscy­pliny będzie kluc­zowa nie tylko dla ewalu­acji, ale także dla real­iza­cji uprawnień do nadawa­nia stop­ni naukowych. W innych uczel­ni­ach medy­cznych domin­u­je pogląd o koniecznoś­ci stworzenia „kolegiów naukowych” dla poszczegól­nych dyscy­plin, których przed­staw­iciele tworzyli­by „radę naukową uczel­ni”, która pod kierunk­iem prorek­to­ra do spraw nau­ki i przy udziale dziekanów, prowadz­iła­by poli­tykę naukową uczel­ni. Jest to atrak­cyj­na propozy­c­ja, uzu­peł­ni­a­ją­ca brak obec­nych rad wydzi­ałów.

Emoc­je budz­iły plany zmi­any wieku emery­tal­nego nauczy­cieli aka­demic­kich. Ustawa omi­ja ten tem­at. Naw­iązanie sto­sunku pra­cy z pra­cown­ikiem uczel­ni następu­je na pod­staw­ie umowy o pracę, nato­mi­ast obec­ne mianowa­nia pozosta­ją. Pier­wsza umowa o pracę z nauczy­cielem aka­demickim może być zaw­ier­ana na czas nieokreślony albo określony, na okres do 4 lat. Oso­by, dla których uczel­nia nie jest pod­sta­wowym miejscem pra­cy lub pobier­a­jące świad­cze­nie emery­talne, mogą być zatrud­ni­ane tylko na czas określony do 4 lat, z możli­woś­cią dal­szego przedłuża­nia umowy, jed­nak zawsze na czas określony. Pozostałe zapisy, jak na przykład granice wieku dla osób pełnią­cych funkc­je kierown­icze, ustawa pozostaw­ia w gestii uczel­ni.

Lim­it wieku jest podany w kilku przy­pad­kach. Po ukończe­niu 67. roku życia nie moż­na zostać członkiem rady uczel­ni, elek­torem wybier­a­ją­cym rek­to­ra i członkiem sen­atu. Wszys­tkie oso­by, pełniące wspom­ni­ane funkc­je, będzie obe­j­mować wymóg złoże­nia oświad­czenia lus­tra­cyjnego.

Rada uczel­ni będzie ciałem powoły­wanym przez sen­at. W jej skład wejdą co najm­niej trzy oso­by spoza uczel­ni, kole­jne (do sześ­ciu łącznie) z uczel­ni, siód­mym członkiem rady będzie prze­wod­niczą­cy samorzą­du stu­denck­iego. Rada będzie opin­iować pro­jek­ty statu­tu, strate­gii i zatwierdzać spra­woz­da­nia finan­sowe uczel­ni. Pon­ad­to będzie wskazy­wała kandy­datów na rek­to­ra.

Zmieni się bard­zo ksz­tałt i rola sen­atu. Obec­ny skła­da się w dużym stop­niu z osób funkcyjnych (rek­to­ra, prorek­torów, dziekanów). Nowy — będzie całkowicie pochodz­ił z wyborów. Ist­nieje więc potrze­ba bard­zo odpowiedzial­nego potrak­towa­nia pro­ce­dury wybor­czej i głosowa­nia na oso­by z doświad­cze­niem orga­ni­za­cyjnym. Pro­fe­sorowie i pro­fe­sorowie uczel­ni będą stanow­ić co najm­niej 50% składu sen­atu, stu­den­ci i dok­toran­ci — co najm­niej 20%, a pozostali nauczy­ciele i pra­cown­i­cy niebędą­cy nauczy­ciela­mi — co najm­niej 25%. Dysku­towal­iśmy, że wybo­ry rek­to­ra powin­ny być przeprowadzane jak doty­chczas, z udzi­ałem samodziel­nych pra­cown­ików naukowych i elek­torów, wybier­anych zgod­nie z obec­ny­mi pro­ce­du­ra­mi do rad wydzi­ałów.

Na koniec tem­at wzbudza­ją­cy najwięcej emocji. Z dniem 1 październi­ka 2019 r., rek­tor  sta­je się jedynym, jed­noosobowym „organem” zarządza­ją­cym uczel­nią. Prowadzi poli­tykę kadrową, powołu­je i odwołu­je oso­by do pełnienia wszys­t­kich funkcji kierown­iczych, określa struk­turę orga­ni­za­cyjną uczel­ni itd. statut, rada uczel­ni, sen­at nie mogą ograniczyć tych usta­wowych uprawnień. Od decyzji rek­to­ra moż­na się odwoły­wać jedynie wnioskiem o ponowne roz­pa­trze­nie sprawy. Olbrzymia władza i olbrzymia odpowiedzial­ność. Chce­my zostaw­ić doty­chcza­sową for­mułę sze­rok­iego grona elek­torów, aby społeczność aka­demic­ka mogła nadal dokony­wać auto­nom­icznych wyborów.

Pracu­je­my inten­sy­wnie nad nowym statutem uczel­ni oraz reg­u­laminem orga­ni­za­cyjnym. Pod koniec październi­ka powin­niśmy mieć też więcej infor­ma­cji doty­czą­cych obow­iązu­ją­cych roz­porządzeń i wyników dyskusji. Bieżące kwest­ie będziemy omaw­iać pod­czas posiedzeń rad wydzi­ałów i sen­atu. O postę­pach naszych prac postaram się Państ­wa reg­u­larnie infor­mować.

Serdecznie poz­draw­iam,
Radzisław Kordek

 

Powyższe stanowisko zostało przed­staw­ione pod­czas posiedzenia Sen­atu Uczel­ni, 20 wrześ­nia br.

W przyszłym tygod­niu, w Biule­tynie Infor­ma­cji Pub­licznej UM w Łodzi www.bip.umed.pl, zostanie udostęp­niona zakład­ka, w której zamieszczane będą najnowsze infor­ma­c­je doty­czące ustawy i roz­porządzeń.