Szanowni Państwo,
Koleżanki i Koledzy,

Pod koniec lipca poznaliśmy ostateczny kształt ustawy „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”. Dyskusje nad jej zapisami trwały od dawna, jednak do ostatniej chwili, zarówno w Sejmie jak i w Senacie RP, nanoszono poprawki. Zatem nawet osoby uważnie śledzące proces tworzenia ustawy, z zainteresowaniem zapoznawały się z jej ostateczną wersją. Biorąc pod uwagę, że z „przepisami wprowadzającymi”, są to dwa duże tomy, nie jest to łatwe. Postaram się przybliżyć Państwu najistotniejsze zapisy dokumentu i poinformuję, jakie w związku z tym zaproponujemy rozwiązania.

Istotę reformy można opisać stosunkowo prosto, jednak następstwa jej wprowadzenia będą bardzo duże. W obecnym, jeszcze działającym systemie, uczelnie mają mieszaną strukturę prawną. Z jednej strony główną osobowością prawną jest uczelnia i jej demokratycznie wybierany zarząd, z drugiej – osobowość prawną, w części obszarów dydaktyki i nauki, posiadają wydziały, traktowane jako „jednostki podstawowe” – również z demokratycznie wybranym zarządem. Uczelnia była federacją wydziałów, i to wydziały stanowiły podmiot analizy efektywności naukowej i dydaktycznej. Finansowanie pochodziło z wielu źródeł – częściowo w oparciu o ocenę wydziałów, częściowo centralnie – według skomplikowanych algorytmów.

Założenia reformy to likwidacja wydziałów jako ocenianych jednostek podstawowych. Uczelnia będzie posiadać osobowość prawną z dowolną strukturą wewnętrzną. Finansowanie ma być skonsolidowane w postaci jednej subwencji, łączącej środki na działalność dydaktyczną, naukową i pozostałą.

Efektywność naukowa będzie oceniana w zakresie dyscyplin. Zgodnie z obecną propozycją ministerialną, w interesującej nas dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu, będą cztery dyscypliny. Wszyscy pracownicy prowadzący działalność naukową, do dnia 30 listopada 2018 r. złożą rektorowi oświadczenie o dziedzinie i dyscyplinie, którą reprezentują. Oświadczenie będzie  można złożyć tylko w jednym podmiocie i w nie więcej niż w dwóch dyscyplinach. Aktualnie prowadzimy intensywne analizy bibliometryczne, aby zaproponować każdemu z Państwa optymalny projekt oświadczeń.

Zmianie ulegnie również tryb nadawania stopni i tytułu naukowego. Od 1 października 2019 r. uprawnienia wydziału przejmie senat lub inny organ określony w ustawie. On również określi szczegółowe zasady postępowania w tym zakresie. Intensywnie pracujemy nad wypracowaniem optymalnych rozwiązań, zarówno w gronie władz naszego uniwersytetu, jak i w gronie dziekanów i rektorów z innych uczelni.

Z prostych powodów zarządczych niezbędne jest zachowanie pośrednich struktur, pozwalających na sprawne prowadzenie dydaktyki. Celowe jest także utrzymanie pewnej kaskady w innych obszarach, które trudno teraz jednoznacznie zdefiniować. Nie znamy wielu szczegółów, które zostaną opublikowane dopiero w rozporządzeniach. W dyskusjach dominuje pogląd o pozostawieniu struktury wydziałowej, z zachowaniem funkcji dziekanów. Rady wydziałów w obecnym kształcie nie będą potrzebne, głównie z racji przeniesienia uprawnień do innych ciał uczelni. Niezbędna natomiast będzie organizacja dydaktyki z całym wsparciem rad programowych, pedagogicznych, ewaluacji itd.  Przedstawiciele takich ciał, wraz z dziekanami i właściwym prorektorem powinni tworzyć „radę dydaktyczną uczelni”, prowadzącą politykę w tym obszarze i przygotowującą uchwały dla senatu.

Ustawa wprowadza również zmiany w zakresie nauczania. Jednym z bardzo istotnych zapisów jest zakaz kształcenia na dwóch tożsamych kierunkach, czyli o tym samym profilu, poziomie i efektach kształcenia. Dla wielu kierunków, dla których różnorodne efekty kształcenia są określane przez uczelnie, ten zapis nie stanowi istotnego problemu. Jednak w przypadku kierunku lekarskiego, gdzie efekty kształcenia są określone centralnie, zapis ten wymusza na nas konieczność zmian. Nauczanie na kierunku lekarskim będzie mogło być prowadzone jedynie przez jedną jednostkę. Zatem od 1 października 2019 r., kierunek lekarski będzie prowadzony jedynie przez Wydział Lekarski, w skład którego włączony zostanie Wydział Wojskowo-Lekarski. Także studenci, kształceni w ramach limitu  Ministerstwa Obrony Narodowej, będą studiować  na kierunku prowadzonym przez Wydział Lekarski, w ramach dopuszczalnej autonomii i w opracowanej formule.

Z dniem 30 września 2019 r. rady podstawowych jednostek organizacyjnych oraz kierownicy podstawowych jednostek organizacyjnych przestaną pełnić funkcje organów uczelni. Znikają dotychczasowe wydziały i od 1 października 2019 r. będą działać nowe, być może ze strukturą wewnętrzną oddziałów, a ich dziekani i prodziekani będą powoływani przez rektora.

Przeniesienie ewaluacji naukowej z wydziałów do systemu dyscyplin naukowych powoduje, że system nauki i awansów naukowych będzie przebiegał poziomo, pomiędzy wydziałami. Podobnie, jak w nowych szkołach doktorskich, przynależność do dyscypliny będzie kluczowa nie tylko dla ewaluacji, ale także dla realizacji uprawnień do nadawania stopni naukowych. W innych uczelniach medycznych dominuje pogląd o konieczności stworzenia „kolegiów naukowych” dla poszczególnych dyscyplin, których przedstawiciele tworzyliby „radę naukową uczelni”, która pod kierunkiem prorektora do spraw nauki i przy udziale dziekanów, prowadziłaby politykę naukową uczelni. Jest to atrakcyjna propozycja, uzupełniająca brak obecnych rad wydziałów.

Emocje budziły plany zmiany wieku emerytalnego nauczycieli akademickich. Ustawa omija ten temat. Nawiązanie stosunku pracy z pracownikiem uczelni następuje na podstawie umowy o pracę, natomiast obecne mianowania pozostają. Pierwsza umowa o pracę z nauczycielem akademickim może być zawierana na czas nieokreślony albo określony, na okres do 4 lat. Osoby, dla których uczelnia nie jest podstawowym miejscem pracy lub pobierające świadczenie emerytalne, mogą być zatrudniane tylko na czas określony do 4 lat, z możliwością dalszego przedłużania umowy, jednak zawsze na czas określony. Pozostałe zapisy, jak na przykład granice wieku dla osób pełniących funkcje kierownicze, ustawa pozostawia w gestii uczelni.

Limit wieku jest podany w kilku przypadkach. Po ukończeniu 67. roku życia nie można zostać członkiem rady uczelni, elektorem wybierającym rektora i członkiem senatu. Wszystkie osoby, pełniące wspomniane funkcje, będzie obejmować wymóg złożenia oświadczenia lustracyjnego.

Rada uczelni będzie ciałem powoływanym przez senat. W jej skład wejdą co najmniej trzy osoby spoza uczelni, kolejne (do sześciu łącznie) z uczelni, siódmym członkiem rady będzie przewodniczący samorządu studenckiego. Rada będzie opiniować projekty statutu, strategii i zatwierdzać sprawozdania finansowe uczelni. Ponadto będzie wskazywała kandydatów na rektora.

Zmieni się bardzo kształt i rola senatu. Obecny składa się w dużym stopniu z osób funkcyjnych (rektora, prorektorów, dziekanów). Nowy – będzie całkowicie pochodził z wyborów. Istnieje więc potrzeba bardzo odpowiedzialnego potraktowania procedury wyborczej i głosowania na osoby z doświadczeniem organizacyjnym. Profesorowie i profesorowie uczelni będą stanowić co najmniej 50% składu senatu, studenci i doktoranci – co najmniej 20%, a pozostali nauczyciele i pracownicy niebędący nauczycielami – co najmniej 25%. Dyskutowaliśmy, że wybory rektora powinny być przeprowadzane jak dotychczas, z udziałem samodzielnych pracowników naukowych i elektorów, wybieranych zgodnie z obecnymi procedurami do rad wydziałów.

Na koniec temat wzbudzający najwięcej emocji. Z dniem 1 października 2019 r., rektor  staje się jedynym, jednoosobowym „organem” zarządzającym uczelnią. Prowadzi politykę kadrową, powołuje i odwołuje osoby do pełnienia wszystkich funkcji kierowniczych, określa strukturę organizacyjną uczelni itd. statut, rada uczelni, senat nie mogą ograniczyć tych ustawowych uprawnień. Od decyzji rektora można się odwoływać jedynie wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Olbrzymia władza i olbrzymia odpowiedzialność. Chcemy zostawić dotychczasową formułę szerokiego grona elektorów, aby społeczność akademicka mogła nadal dokonywać autonomicznych wyborów.

Pracujemy intensywnie nad nowym statutem uczelni oraz regulaminem organizacyjnym. Pod koniec października powinniśmy mieć też więcej informacji dotyczących obowiązujących rozporządzeń i wyników dyskusji. Bieżące kwestie będziemy omawiać podczas posiedzeń rad wydziałów i senatu. O postępach naszych prac postaram się Państwa regularnie informować.

Serdecznie pozdrawiam,
Radzisław Kordek

 

Powyższe stanowisko zostało przedstawione podczas posiedzenia Senatu Uczelni, 20 września br.

W przyszłym tygodniu, w Biuletynie Informacji Publicznej UM w Łodzi www.bip.umed.pl, zostanie udostępniona zakładka, w której zamieszczane będą najnowsze informacje dotyczące ustawy i rozporządzeń.