Nie­do­tle­nie­nie akty­wu­je szla­ki prze­trwa­nia, sprzy­ja zmia­nom feno­ty­po­wym (w tym trans­for­ma­cji do bar­dziej agre­syw­ne­go pod­ty­pu mezen­chy­mal­ne­go) oraz prze­bu­do­wie mikro­śro­do­wi­ska guza, w szcze­gól­no­ści macie­rzy zewną­trz­ko­mór­ko­wej (ECM). Jed­nym z nie­do­sta­tecz­nie pozna­nych aspek­tów hipok­syj­nej adap­ta­cji GBM jest zwięk­szo­na sekre­cja kola­ge­nów. Biał­ka te mogą wzmac­niać struk­tu­rę guza i wspie­rać mikro­an­gio­ge­ne­zę, co pro­wa­dzi do pro­gre­sji nowo­two­ru i utrwa­la­nia opor­no­ści na lecze­nie. Wstęp­ne dane wska­zu­ją na rolę m.in. COL1A1 i COL6A3 w hipok­syj­nych liniach komór­ko­wych GBM, nadal bra­ku­je szcze­gó­ło­wej mapy funk­cjo­no­wa­nia kola­ge­no­se­kre­cyj­nych popu­la­cji komó­rek w rze­czy­wi­stych guzach — zwłasz­cza na pozio­mie poje­dyn­czych komó­rek.

Celem pro­jek­tu jest kom­plek­so­wa ana­li­za roli genów rodzi­ny COL w pro­gre­sji hipok­sjo-zależ­ne­go GBM poprzez: ana­li­zy trans­kryp­to­micz­ne, bada­nia funk­cjo­nal­ne in vitro na liniach komór­ko­wych GBM hodo­wa­nych w warun­kach nor­mok­sji i hipok­sji, obej­mu­ją­ce modu­la­cję eks­pre­sji wybra­nych genów COL i oce­nę wpły­wu na cechy zło­śli­we, ana­li­zę wpły­wu remo­de­lin­gu ECM na inte­rak­cje komór­ko­we, inwa­zyj­ność i angio­ge­ne­zę, bio­in­for­ma­tycz­ną inte­gra­cję danych w celu wska­za­nia nowych celów tera­peu­tycz­nych zwią­za­nych z sygna­tu­rą kola­ge­no­wą GBM.

Wyni­ki tego pro­jek­tu z per­spek­ty­wy bio­che­micz­nej, dostar­czą cen­nych infor­ma­cji na temat wpły­wu remo­de­lin­gu ECM na pod­sta­wo­we cechy komó­rek nowo­two­ro­wych. Z punk­tu widze­nia kli­nicz­ne­go mogą dopro­wa­dzić do iden­ty­fi­ka­cji nowych celów mole­ku­lar­nych dla tera­pii mają­cych na celu zakłó­ce­nie wspie­ra­ją­ce­go funk­cjo­no­wa­nia ECM — poten­cjal­nie popra­wia­jąc wyni­ki lecze­nia pacjen­tów z tym wynisz­cza­ją­cym nowo­two­rem. Ponad­to, inte­gra­cja danych trans­kryp­to­micz­nych z wie­dzą o bio­lo­gii guza, wspie­ra roz­wój onko­lo­gii pre­cy­zyj­nej, w któ­rej inter­wen­cje tera­peu­tycz­ne są dosto­so­wa­ne do mole­ku­lar­ne­go pro­fi­lu każ­de­go guza.

Pro­jekt ma cha­rak­ter inter­dy­scy­pli­nar­ny, a jego reali­za­cja będzie prze­bie­ga­ła wie­lo­ośrod­ko­wo, z wio­dą­cym udzia­łem naukow­ców z Zakła­du Bio­che­mii Far­ma­ceu­tycz­nej i Dia­gno­sty­ki Mole­ku­lar­nej Uni­wer­sy­te­tu Medycz­ne­go w Łodzi oraz współ­pra­cą z Cen­trum Medycz­nym Kształ­ce­nia Pody­plo­mo­we­go i Uni­wer­sy­te­tem Medycz­nym w Bia­łym­sto­ku.

prof. dr hab. Ewa Bal­cer­czak: dia­gno­sta labo­ra­to­ryj­ny, spe­cja­li­sta Labo­ra­to­ryj­nej Dia­gno­sty­ki Medycz­nej, eks­pert w obsza­rze Dia­gno­sty­ki Mole­ku­lar­nej, kie­row­nik Zakła­du Bio­che­mii Far­ma­ceu­tycz­nej i Dia­gno­sty­ki Mole­ku­lar­nej, kie­row­nik Kate­dry Dia­gno­sty­ki Labo­ra­to­ryj­nej i Mole­ku­lar­nej, peł­no­moc­nik Rek­to­ra ds. Kształ­ce­nia Pody­plo­mo­we­go, kie­row­nik Pra­cow­ni w MLD Syne­vo. Głów­ne obsza­ry badań to nowo­two­ry (rak płuc, rak jeli­ta gru­be­go, gle­ja­ki), a w nich iden­ty­fi­ka­cja bio­mar­ke­rów, mecha­ni­zmy opor­no­ści wie­lo­le­ko­wej (MDR), dia­gno­sty­ka mole­ku­lar­na, tera­pie sper­so­na­li­zo­wa­ne oraz ana­li­za bio­in­for­ma­tycz­na danych eks­pe­ry­men­tal­nych i kli­nicz­nych.

Odkry­cie tej osi sygna­ło­wej ujaw­nia nowy, klu­czo­wy mecha­nizm kon­tro­li gospo­dar­ki lipi­do­wej i wska­zu­je zarów­no cho­le­zy­nę, jak i GPR146 jako poten­cjal­nie prze­ło­mo­we cele tera­peu­tycz­ne w lecze­niu zabu­rzeń lipi­do­wych oraz cho­rób ser­co­wo-naczy­nio­wych.

Pro­jekt ma na celu kom­plek­so­wą cha­rak­te­ry­sty­kę bio­lo­gicz­nej funk­cji cho­le­zy­ny oraz mecha­ni­zmów regu­lu­ją­cych aktyw­ność jej recep­to­ra. Obej­mu­je to bada­nie dyna­mi­ki wydzie­la­nia hor­mo­nu, iden­ty­fi­ka­cje szla­ków sygna­ło­wych zależ­nych od GPR146 w róż­nych tkan­kach oraz oce­nę roli osi cholezyna–GPR146 w kon­tek­ście zabu­rzeń meta­bo­licz­nych, takich jak oty­łość i cukrzy­ca typu 2. Istot­nym ele­men­tem pro­jek­tu będzie rów­nież iden­ty­fi­ka­cja związ­ków che­micz­nych modu­lu­ją­cych aktyw­ność GPR146, co może sta­no­wić pod­sta­wę do opra­co­wa­nia nowych stra­te­gii tera­peu­tycz­nych.

Bada­nia będą reali­zo­wa­ne w ramach kon­sor­cjum z Kate­drą Bio­lo­gii Nowo­two­rów i Epi­ge­ne­ty­ki Uni­wer­sy­te­tu Łódz­kie­go.

Prof. dr hab. n med. Woj­ciech Fen­dler (ur. 1982) jest jed­nym z wyróż­nia­ją­cych się mło­dych naukow­ców w kra­ju. Jego spe­cjal­no­ścią jest ana­li­za sta­ty­stycz­na danych i bada­nia z zakre­su dia­be­to­lo­gii i onko­lo­gii. Jest auto­rem kil­ku­set prac nauko­wych i kie­row­ni­kiem kil­ku­na­stu pro­jek­tów badaw­czych finan­so­wa­nych ze środ­ków kra­jo­wych i unij­nych. Od począt­ku swo­jej karie­ry nauko­wej dąży do upo­wszech­nia­nia wie­dzy za zakre­su ana­li­zy danych i wspie­ra mło­dych naukow­ców w opa­no­wa­niu umie­jęt­no­ści klu­czo­wych dla samo­dziel­nej pra­cy nauko­wej. Dr Fen­dler jest lau­re­atem kil­ku­na­stu pre­sti­żo­wych kon­kur­sów takich jak Sty­pen­dium Fun­da­cji Nauko­wej Polphar­my, Sty­pen­dium MNiSW, sty­pen­dium START FNP i Nagro­dy Naro­do­we­go Cen­trum Nauki 2020 w dzie­dzi­nie Nauk o Życiu. Od 1 lip­ca 2024 peł­ni funk­cję Pre­ze­sa Agen­cji Badań Medycz­nych.

U pacjen­tów czę­sto obser­wu­je się obja­wy zespo­ło­wych cho­rób mito­chon­drial­nych, takich jak MIDD (cukrzy­ca z głu­cho­tą dzie­dzi­czo­na w linii mat­czy­nej) lub MELAS (mio­pa­tia mito­chon­drial­na, ence­fa­lo­pa­tia, kwa­si­ca mle­cza­no­wa i epi­zo­dy uda­ro­po­dob­ne), w któ­rych cukrzy­ca współ­wy­stę­pu­je z inny­mi zabu­rze­nia­mi, m.in. utra­tą słu­chu, osła­bie­niem mię­śni, dys­funk­cja­mi neu­ro­lo­gicz­ny­mi czy kar­dio­lo­gicz­ny­mi.

Pomi­mo gene­tycz­ne­go potwier­dze­nia obec­no­ści pato­gen­ne­go warian­tu wciąż trud­no prze­wi­dzieć, jakie obja­wy roz­wi­ną się u kon­kret­ne­go pacjen­ta oraz jaki będzie prze­bieg cho­ro­by. Z tego wzglę­du ist­nie­je potrze­ba opra­co­wa­nia nowych, nie­in­wa­zyj­nych metod oce­ny stop­nia zaawan­so­wa­nia i dyna­mi­ki postę­pu cukrzy­cy mito­chon­drial­nej. Naj­now­sze donie­sie­nia wska­zu­ją, że krą­żą­ce we krwi mikroR­NA mogą odzwier­cie­dlać zabu­rze­nia mito­chon­drial­ne i poten­cjal­nie peł­nić funk­cję bio­mar­ke­rów. Celem pro­jek­tu jest oce­na, czy u osób z warian­tem m.3243A>G i cukrzy­cą mito­chon­drial­ną wystę­pu­je cha­rak­te­ry­stycz­ny pro­fil mikroR­NA w krwi obwo­do­wej. Pla­no­wa­ne bada­nie będzie jed­nym z pierw­szych, któ­re ana­li­zu­je udział miR­NA w pato­ge­ne­zie cukrzy­cy mito­chon­drial­nej. Osta­tecz­nym celem jest iden­ty­fi­ka­cja spe­cy­ficz­nych miR­NA przy­dat­nych w dia­gno­sty­ce i pro­gno­zo­wa­niu prze­bie­gu cho­ro­by, a tak­że lep­sze zro­zu­mie­nie mole­ku­lar­nych mecha­ni­zmów leżą­cych u jej pod­staw.

Na stan barie­ry jeli­to­wej istot­nie wpły­wa spo­sób odży­wia­nia, szcze­gól­nie pro­por­cja kwa­sów tłusz­czo­wych omega‑6 do omega‑3. Współ­cze­sne die­ty, boga­te w wyso­ko prze­two­rzo­ną żyw­ność, cha­rak­te­ry­zu­ją się nad­mier­ną poda­żą kwa­sów omega‑6 przy jed­no­cze­snym nie­do­bo­rze omega‑3, co sprzy­ja zwięk­szo­nej prze­pusz­czal­no­ści jeli­ta. W kon­se­kwen­cji tok­sy­ny bak­te­ryj­ne, takie jak lipo­po­li­sa­cha­ryd (LPS), mogą prze­do­sta­wać się do krwio­bie­gu, docie­rać do trzust­ki i wywo­ły­wać prze­wle­kły stan zapal­ny, któ­ry sprzy­ja pro­ce­som nowo­two­rze­nia. Wyni­ki bada­nia pozwo­lą zro­zu­mieć jak kwa­sy tłusz­czo­we wpły­wa­ją na barie­rę jeli­to­wą oraz pomo­gą opra­co­wać nowe zale­ce­nia żywie­nio­we, poten­cjal­nie zmniej­sza­ją­ce ryzy­ko roz­wo­ju raka trzust­ki.

IFN‑γ jako cyto­ki­na pro­za­pal­na wzmac­nia odpo­wiedź immu­no­lo­gicz­ną poprzez zwięk­sze­nie pre­zen­ta­cji anty­ge­nów oraz przy­cią­ga­nie efek­to­ro­wych komó­rek odpor­no­ścio­wych do sąsiedz­twa nowo­two­ru. Czer­niak może reago­wać na sygna­ły z mikro­śro­do­wi­ska i adap­to­wać się do nie­ko­rzyst­nych warun­ków ze wzglę­du na swo­ją wyso­ką pla­stycz­ność feno­ty­po­wą.

Celem pro­jek­tu jest oce­na zmian feno­ty­po­wych indu­ko­wa­nych przez krót­ko­trwa­łą i dłu­go­trwa­łą eks­po­zy­cję komó­rek czer­nia­ka na IFN‑γ oraz okre­śle­nie, czy zmia­ny te zwięk­sza­ją ich wraż­li­wość na disul­fidp­to­zę, nie­daw­no opi­sa­ną for­mę nie­apop­to­tycz­nej śmier­ci komór­ko­wej, zacho­dzą­cą w warun­kach gło­du glu­ko­zo­we­go w komór­kach z wyso­ką eks­pre­sją SLC7A11, któ­ry jest kom­po­nen­tem trans­por­te­ra cysty­no­wo-glu­ta­mi­nia­no­we­go xCT. Bada­nia będą pro­wa­dzo­ne na liniach komór­ko­wych naiw­nych oraz opor­nych na tera­pię celo­wa­ną z wyko­rzy­sta­niem inhi­bi­to­rów BRAFV600 i/lub MEK1/2. Linie komór­ko­we czer­nia­ka będą pod­da­ne krót­ko­trwa­łej eks­po­zy­cji na IFN‑γ w celu odzwier­cie­dle­nia odpo­wie­dzi pacjen­ta na immu­no­te­ra­pię, a dłu­go­trwa­ła eks­po­zy­cja komó­rek na IFN‑γ ma na celu odwzo­ro­wa­nie mode­lu opor­no­ści na immu­no­te­ra­pię z wyko­rzy­sta­niem inhi­bi­to­rów punk­tów kon­tro­l­nych ukła­du odpor­no­ścio­we­go.

Ze wzglę­du na ogra­ni­cze­nia w sto­so­wa­niu stan­dar­do­wych badań prze­sie­wo­wych w tej gru­pie pacjen­tów ist­nie­je pil­na potrze­ba opra­co­wa­nia bez­piecz­nych, nie­in­wa­zyj­nych metod wcze­sne­go wykry­wa­nia raka. Obie­cu­ją­cym kie­run­kiem są krą­żą­ce we krwi małe nie­ko­du­ją­ce RNA (sncR­NA), któ­rych poten­cjał dia­gno­stycz­ny wyka­za­no m.in. w nowo­two­rach zwią­za­nych z defek­ta­mi napra­wy DNA zależ­ny­mi od muta­cji BRCA1/2.

Celem bada­nia jest okre­śle­nie, czy u pacjen­tów z kon­sty­tu­cyj­nym nie­do­bo­rem napra­wy pęk­nięć dwu­ni­cio­wych DNA wystę­pu­je cha­rak­te­ry­stycz­na sygna­tu­ra sncR­NA ana­lo­gicz­na do pro­fi­lu miR­NA obser­wo­wa­ne­go w nie­do­bo­rach BRCA1/2, czy też AT i NBS wyróż­nia­ją się bar­dziej zło­żo­nym obra­zem zabu­rzeń sncR­NA odzwier­cie­dla­ją­cym spe­cy­ficz­ne defek­ty napra­wy. Ponad­to celem bada­nia, jest okre­śle­nie, czy ziden­ty­fi­ko­wa­na sygna­tu­ra może peł­nić funk­cję nie­in­wa­zyj­ne­go narzę­dzia dia­gno­stycz­ne­go i pro­gno­stycz­ne­go w kie­run­ku nowo­two­rów u pacjen­tów z AT i NBS.

suPAR jest obie­cu­ją­cym wskaź­ni­kiem prze­wle­kłe­go, niskie­go sta­nu zapal­ne­go zwią­za­ne­go ze sta­rze­niem (inflam­ma­ge­ing), któ­ry może odzwier­cie­dlać pogar­sza­ją­cy się stan zdro­wia jesz­cze przed poja­wie­niem się kli­nicz­nych obja­wów.

W ramach pro­jek­tu zba­da­nych zosta­nie 200 osób w wie­ku 60+, u któ­rych oce­nio­ny zosta­nie stan funk­cjo­nal­ny, skład cia­ła, siła mię­śni, mobil­ność, stan odży­wie­nia, jakość die­ty oraz poziom suPAR we krwi. Bada­nia zosta­ną prze­pro­wa­dzo­ne z wyko­rzy­sta­niem zaawan­so­wa­nej apa­ra­tu­ry dia­gno­stycz­nej Kli­ni­ki Geria­trii Uni­wer­sy­te­tu Medycz­ne­go w Łodzi.

Celem pro­jek­tu jest okre­śle­nie, czy suPAR może peł­nić rolę pro­ste­go i czu­łe­go narzę­dzia wspie­ra­ją­ce­go wcze­sną dia­gno­sty­kę ryzy­ka pogor­sze­nia zdro­wia u osób star­szych. Wyni­ki mogą przy­czy­nić się do roz­wo­ju medy­cy­ny pre­wen­cyj­nej, umoż­li­wić lep­szą per­so­na­li­za­cję opie­ki geria­trycz­nej oraz pogłę­bić wie­dzę na temat bio­lo­gicz­nych mecha­ni­zmów sta­rze­nia.

W pro­jek­cie ana­li­zo­wa­ne będą zmia­ny eks­pre­sji bia­łek szla­ku JAK/STAT w tkan­kach kobiet z endo­me­trio­zą. Rów­no­le­gle pro­wa­dzo­ne zosta­ną bada­nia in vitro na liniach komór­ko­wych endo­me­trio­zy, w któ­rych oce­nio­ny zosta­nie wpływ inhi­bi­to­rów JAK na pro­li­fe­ra­cję komó­rek. Uzy­ska­ne wyni­ki umoż­li­wią iden­ty­fi­ka­cję nowych mole­ku­lar­nych celów tera­peu­tycz­nych, szcze­gól­nie istot­nych dla pacjen­tek nie­re­agu­ją­cych na dostęp­ne meto­dy lecze­nia lub wyma­ga­ją­cych tera­pii nie­hor­mo­nal­nej.

Bio­gram: Absol­went kie­run­ku lekar­skie­go Uni­wer­sy­te­tu Medycz­ne­go w Łodzi oraz stu­diów inży­nier­skich z ana­li­zy danych na Uni­wer­sy­te­cie Łódz­kim. Obec­nie reali­zu­je stu­dia dok­to­ranc­kie pod kie­run­kiem prof. Jac­ka Wil­czyń­skie­go, przy współ­pra­cy z pro­mo­to­rem pomoc­ni­czym dr inż. Moni­ką Goliń­ską.

Zdo­by­wał doświad­cze­nie nauko­we m.in. pod­czas zagra­nicz­ne­go sta­żu w Can­cer Rese­arch UK Cam­brid­ge Insti­tu­te, gdzie roz­wi­jał kom­pe­ten­cje w obsza­rze bio­lo­gii nowo­two­rów i ana­li­zy danych bio­me­dycz­nych oraz licz­nych kur­sów. Jest lau­re­atem sty­pen­dium Mini­stra Zdro­wia, Mar­szał­ka Woje­wódz­twa Łódz­kie­go oraz wie­lo­krot­nym sty­pen­dy­stą Rek­to­ra.

Uczest­ni­czy w reali­za­cji pro­jek­tów finan­so­wa­nych przez Naro­do­we Cen­trum Nauki i insty­tu­cje zagra­nicz­ne, doty­czą­ce badań nad bio­mar­ke­ra­mi raka pier­si, bio­lo­gicz­nych pro­ce­sów pro­wa­dzą­cych do powsta­wa­nia endo­me­trio­zy i raka jaj­ni­ka zwią­za­ne­go z endo­me­trio­zą. Poza dzia­łal­no­ścią nauko­wą anga­żu­je się w życie aka­de­mic­kie – w wol­nym cza­sie jest człon­kiem chó­ru Uni­wer­sy­te­tu Medycz­ne­go w Łodzi.