Pozna­li­śmy zwy­cię­skie pro­jek­ty w kon­kur­sach Naro­do­we­go Cen­trum Nauki. Dofi­nan­so­wa­nie w ramach gran­tów PRELUDIUM-21 otrzy­ma­ło 5 pro­jek­tów autor­stwa naukow­ców Uni­wer­sy­te­tu Medycz­ne­go w Łodzi.

Ser­decz­nie gra­tu­lu­je­my!

Kon­kurs PRELUDIUM Naro­do­we­go Cen­trum Nauki wspie­ra roz­wój mło­dych naukow­ców poprzez umoż­li­wie­nie im zdo­by­cia doświad­cze­nia w kie­ro­wa­niu pro­jek­tem jesz­cze przed uzy­ska­niem stop­nia dok­to­ra. Bada­cze mogą otrzy­mać w tym kon­kur­sie grant w wyso­ko­ści 70, 140 lub 210 tys. zł na bada­nia trwa­ją­ce odpo­wied­nio 12, 24 lub 36 mie­się­cy. W tego­rocz­nym kon­kur­sie do NCN wpły­nę­ły 2163 wnio­ski. Do finan­so­wa­nia zakwa­li­fi­ko­wa­no 258 z nich, w tym 88 w gru­pie nauk o życiu. Lau­re­aci tej edy­cji otrzy­ma­ją na reali­za­cję swo­ich pro­jek­tów łącz­nie ponad 41,2 mln zł.

mgr Anna Magie­ra
Zakład Far­ma­ko­gno­zji

Poten­cjał proz­dro­wot­ny owo­ców śli­wy tar­ni­ny (Pru­nus spi­no­sa L.) w sta­nach zapal­nych prze­wo­du pokar­mo­we­go — bada­nia in vitro

Natę­że­nie nega­tyw­nych czyn­ni­ków zwią­za­nych ze sty­lem życia roz­wi­nię­tych spo­łe­czeństw, jak m.in. nie­zbi­lan­so­wa­na die­ta, boga­ta w wyso­ko prze­two­rzo­ne pro­duk­ty żyw­no­ścio­we, nara­ża orga­nizm ludz­ki na dłu­go­trwa­ły stres oksy­da­cyj­no-zapal­ny, pro­wa­dzą­cy do roz­wo­ju wie­lu scho­rzeń. Szcze­gól­ną uwa­gę zwra­ca szyb­ko rosną­ca we wszyst­kich gru­pach wie­ko­wych licz­ba przy­pad­ków cho­rób zapal­nych prze­wo­du pokar­mo­we­go, w tym zapa­leń chro­nicz­nych. W sytu­acji rosną­ce­go pro­ble­mu coraz bacz­niej­szą uwa­gę zwra­ca się na rolę die­ty i poszu­ki­wa­nie pro­duk­tów żyw­no­ścio­wych, któ­re mogły­by być sto­so­wa­ne w pre­wen­cji lub lecze­niu wspo­ma­ga­ją­cym tej gru­py scho­rzeń. Do takich pro­duk­tów zali­czyć moż­na owo­ce śli­wy tar­ni­ny (Pru­nus spi­no­sa L.), któ­re poza zasto­so­wa­niem spo­żyw­czym wyko­rzy­sty­wa­ne są w tra­dy­cyj­nej medy­cy­nie euro­pej­skiej, m.in. w lecze­niu zapa­leń jelit. Jed­nak dostęp­ne dane nauko­we na temat aktyw­no­ści bio­lo­gicz­nej ww. surow­ca są nie­kom­plet­ne, a brak szer­szych ana­liz i potwier­dze­nia efek­tów fizjo­lo­gicz­nych w mode­lach bio­lo­gicz­nych uwzględ­nia­ją­cych spe­cy­fi­kę śro­do­wi­ska prze­wo­du pokar­mo­we­go ogra­ni­cza ich szer­sze zasto­so­wa­nie jako środ­ków proz­dro­wot­nych.

Wobec powyż­szych prze­sła­nek, celem niniej­sze­go pro­jek­tu sta­ła się kom­plek­so­wa oce­na war­to­ści owo­ców tar­ni­ny jako źró­dła pro­duk­tów funk­cjo­nal­nych o dzia­ła­niu proz­dro­wot­nym w kon­tek­ście cho­rób zapal­nych prze­wo­du pokar­mo­we­go. Uzy­ska­ne wyso­ko­skon­ce­tro­wa­ne poli­fe­no­lo­we eks­trak­ty z surow­ca zosta­ną pod­da­ne symu­lo­wa­ne­mu tra­wie­niu in vitro z uwzględ­nie­niem wszyst­kich klu­czo­wych eta­pów zacho­dzą­cych in vivo, celem uzy­ska­nia frak­cji docie­ra­ją­cych do miejsc zmie­nio­nych cho­ro­bo­wo. Aktyw­ność eks­trak­tów natyw­nych i ich frak­cji odzy­ska­nych po pro­ce­sie tra­wie­nia zosta­nie oce­nio­na z wyko­rzy­sta­niem trzech rodza­jów komó­rek bio­rą­cych udział w jeli­to­wych pro­ce­sach zapal­nych, tj. neu­tro­fi­li, jed­no­ją­drza­stych komó­rek krwi obwo­do­wej i Caco‑2 (mode­lu nabłon­ka jeli­to­we­go). Testo­wa­ny będzie m.in. wpływ ana­li­tów na żywot­ność komó­rek, pro­duk­cję reak­tyw­nych form tle­nu, wydzie­la­nie i sekre­cję sze­ro­kie­go pane­lu media­to­rów sta­nu zapal­ne­go (cyto­kin, che­mo­kin), enzy­mów pro­za­pal­nych i pro­ok­sy­da­cyj­nych, ele­men­tów endo­gen­ne­go sys­te­mu obron­ne­go (prze­ciw­za­pal­ne­go i prze­ciw­u­tle­nia­ją­ce­go) orga­ni­zmu, biał­ko­wych mar­ke­rów inte­gral­no­ści nabłon­ka jeli­to­we­go oraz klu­czo­wych czyn­ni­ków trans­kryp­cyj­nych ste­ru­ją­cych pro­ce­sem zapal­nym na pozio­mie mole­ku­lar­nym. Reali­za­cja pro­jek­tu posze­rzy wie­dzę na temat mole­ku­lar­nych mecha­ni­zmów aktyw­no­ści bio­lo­gicz­nej owo­ców tar­ni­ny oraz da pod­sta­wę do ich szer­sze­go zasto­so­wa­nia jako pro­duk­tu żyw­no­ścio­we­go i funk­cjo­nal­ne­go.

lek. Damian Mikul­ski

Skri­ning nie­po­wo­dze­nia mobi­li­za­cji pod­czas prze­szcze­pu komó­rek macie­rzy­stych poprzez pro­fi­lo­wa­nie nie­ko­du­ją­ce­go RNA

W Euro­pie wyko­nu­je się rocz­nie ponad 40 000 trans­plan­ta­cji szpi­ku, z cze­go więk­szość sta­no­wią auto­lo­gicz­ne prze­szcze­pie­nia krwio­twór­czych komó­rek macie­rzy­stych szpi­ku (auto­lo­go­us hema­to­po­ie­tic stem cell trans­plant, AHSCT). Głów­ny­mi kan­dy­da­ta­mi do tej pro­ce­du­ry są pacjen­ci ze szpi­cza­kiem pla­zmo­cy­to­wym oraz pacjen­ci z nawro­to­wy­mi i opor­ny­mi na lecze­nie chło­nia­ka­mi.

Pro­ce­du­ra AHSCT skła­da się z trzech kro­ków. W pro­ce­sie mobi­li­za­cji, po zasto­so­wa­niu czyn­ni­ka wzro­stu kolo­nii gra­nu­lo­cy­tów (gra­nu­lo­cy­te colo­ny-sti­mu­la­ting fac­tor, G‑CSF) z lub bez che­mio­te­ra­pii, krwio­twór­cze komór­ki macie­rzy­ste (hema­to­po­ie­tic stem cells, HSCs) z anty­ge­nem CD34+ są prze­miesz­cza­ne ze szpi­ku do krwi krą­żą­cej. Są one kolek­cjo­no­wa­ne z krwi obwo­do­wej przez afe­re­zy. Następ­nie, celem era­dy­ka­cji nowo­two­ru, poda­je się wyso­ko­daw­ko­wa­ną che­mio­te­ra­pię. Trans­plan­ta­cja pobra­nych HSCs pod­czas mobi­li­za­cji pozwa­la wów­czas na odtwo­rze­nie czyn­no­ści krwio­twór­czej szpi­ku po wyso­ko­daw­ko­wa­nej che­mio­te­ra­pii.

Nie­ste­ty, część pacjen­tów jest nie­zdol­na do mobi­li­za­cji wystar­cza­ją­cej licz­by HSCs do trans­plan­ta­cji. Według róż­nych sza­cun­ków, odse­tek „złych mobli­za­to­rów” wyno­si 5–30% kwa­li­fi­ko­wa­nych pacjen­tów do AHSCT. Nie­wy­star­cza­ją­ca licz­ba zebra­nych HSCs wią­że się z powtór­ny­mi zabie­ga­mi mobi­li­za­cji, hospi­ta­li­za­cja­mi, opóź­nie­niem cza­su prze­pro­wa­dze­nia trans­plan­ta­cji, a nawet, w nie­któ­rych przy­pad­kach AHSCT nie jest moż­li­wa. Obec­nie nie ma dostęp­nych narzę­dzi umoż­li­wia­ją­cych pra­wi­dło­wą iden­ty­fi­ka­cję pacjen­tów zagro­żo­nych nie­po­wo­dze­niem mobi­li­za­cji przed roz­po­czę­ciem tej pro­ce­du­ry.

Pre­zen­tu­je­my pro­po­zy­cję bada­nia, w któ­rym będzie­my chcie­li oce­nić pro­fil małych, nie­ko­du­ją­cych czą­ste­czek RNA- mikroR­NA (miR­NA) u pacjen­tów pod­da­wa­nych mobi­li­za­cji HSCs. Czą­stecz­ki te bio­rą udział w eks­pre­sji genów regu­lu­ją­cych pro­ce­sy róż­ni­co­wa­nia, apop­to­zy oraz migra­cji komó­rek HSC po trans­plan­ta­cji. Dla­te­go uwa­ża­my, że eks­pre­sja miR­NA rów­nież może być istot­nym czyn­ni­kiem nie­po­wo­dze­nia mobi­li­za­cji. Pro­po­no­wa­ne bada­nie pozwo­li na odkry­cie i zro­zu­mie­nie roli miR­NA w pro­ce­sie mobi­li­za­cji HSCs i okre­śle­nie ich roli kli­nicz­nej jako poten­cjal­nych bio­mar­ke­rów.

Kolej­ne eta­py bada­nia prze­wi­du­ją: sekwen­cjo­no­wa­nie wol­no­krą­żą­ce­go miR­NA w pilo­ta­żo­wej gru­pie pacjen­tów celem usta­le­nia naj­bar­dziej zróż­ni­co­wa­nych czą­ste­czek miR­NA pomię­dzy gru­pą „złych mobli­za­to­rów” i „dobrych mobi­li­za­to­rów” oraz zmian w ich eks­pre­sji zacho­dzą­cych pod wpły­wem lecze­nia, ozna­cze­nie eks­pre­sji naj­bar­dziej obie­cu­ją­cych miR­NA w więk­szej gru­pie pacjen­tów meto­dą ilo­ścio­wej łań­cu­cho­wej reak­cji poli­me­ra­zy (quan­ti­ta­ti­ve Poly­me­ra­se Cha­in Reac­tion, qPCR) oraz wytwo­rze­nie mode­li dia­gno­stycz­nych je wyko­rzy­stu­ją­cych za pomo­cą tech­nik eks­plo­ra­cji danych (data mining) i ucze­nia maszy­no­we­go.

Pro­jekt pozwo­li na pozna­nie sygna­tu­ry wol­no­krą­żą­ce­go miR­NA pacjen­tów doświad­cza­ją­cych nie­po­wo­dze­nia mobi­li­za­cji, iden­ty­fi­ka­cję nowych czyn­ni­ków pre­dys­po­nu­ją­cych, a tak­że wytwo­rze­nie i wali­da­cję narzę­dzia mogą­ce­go stra­ty­fi­ko­wać pacjen­tów do grup ryzy­ka, co w przy­szło­ści pozwo­li na per­so­na­li­za­cję pro­ce­su lecze­nia.

Alek­san­dra Ryk

C‑peptyd pro­in­su­li­ny i recep­tor sprzę­żo­nym z biał­kiem G 146 (GPR146) — kli­nicz­na obser­wa­cja wpły­wu ich szla­ku sygna­ło­we­go na ścież­ki mole­ku­lar­ne zaan­ga­żo­wa­ne w powi­kła­nia zwią­za­ne z cukrzy­cą

C‑peptyd to krót­ki frag­ment biał­ko­wy w obrę­bie czą­stecz­ki insu­li­ny, któ­ry zapew­nia jej pra­wi­dło­wą struk­tu­rę pod­czas pro­duk­cji w trzu­st­ce, a następ­nie jest z niej wyci­na­ny i krą­ży we krwi – pozor­nie bez celu. Przez dłu­gi czas, bada­cze uwa­ża­li tą czą­stecz­kę za nie­ak­tyw­ną bio­lo­gicz­nie. Jed­nak­że, w ostat­nich latach sta­ło się jasne, że C‑peptyd jest w sta­nie regu­lo­wać wie­le szla­ków komór­ko­wych. Ponad­to, wyni­ki wie­lu badań potwier­dza­ją, że może on odgry­wać rolę w powsta­wa­niu prze­wle­kłych powi­kłań zwią­za­nych z cukrzy­cą, takich jak uszko­dze­nia naczyń krwio­no­śnych, ner­wów obwo­do­wych i czyn­no­ści nerek. Dotąd jed­nak nie uda­ło się wyko­rzy­stać tych odkryć w prak­ty­ce kli­nicz­nej i pro­ce­sie pro­jek­to­wa­nia leków. Pro­ble­mem pozo­sta­je ogra­ni­czo­ne zro­zu­mie­nie mecha­ni­zmu dzia­ła­nia C‑peptydu i jego sygna­li­za­cji w komór­kach, a tak­że nie­wy­star­cza­ją­ca wie­dzy na temat czyn­ni­ków wpły­wa­ją­cych na jego dzia­ła­nie w orga­ni­zmie czło­wie­ka.

Celem pro­jek­tu jest ziden­ty­fi­ko­wa­nie mecha­ni­zmu dzia­ła­nia C‑peptydu, zwe­ry­fi­ko­wa­nie ist­nie­ją­cych hipo­tez na temat jego poten­cjal­ne­go recep­to­ra (GPR146) oraz ana­li­za szla­ków komór­ko­wych regu­lo­wa­nych przez sygna­li­za­cję C‑pep­tyd-GPR146 przy uży­ciu tech­nik umoż­li­wia­ją­cych wiel­ko­ska­lo­we bada­nia eks­pre­sji genów. Pozwo­li to na stwo­rze­nie pod­staw dla poten­cjal­nych inter­wen­cji far­ma­ko­lo­gicz­nych wyko­rzy­stu­ją­cych C‑peptyd oraz ziden­ty­fi­ko­wa­nie praw­do­po­dob­nych punk­tów koń­co­wych zwią­za­nych z tym prze­oczo­nym hor­mo­nem.

lek. Zuzan­na Nowic­ka

Wewnętrz­na radiow­raż­li­wość jako mar­ker indu­ko­wa­nej che­mio­ra­dio­te­ra­pią immu­no­gen­no­ści w raku odbyt­ni­cy

Rak jeli­ta gru­be­go i odbyt­ni­cy (ang. colo­rec­tal can­cer; CRC) jest dru­gą wio­dą­cą przy­czy­ną zwią­za­nych z nowo­two­ra­mi zgo­nów na świe­cie. Stan­dar­do­we lecze­nie pacjen­tów z miej­sco­wo zaawan­so­wa­nym rakiem odbyt­ni­cy uwzględ­nia che­mio­ra­dio­te­ra­pię (CHRT), któ­ra poprze­dza ope­ra­cję. W ostat­nich latach nowym stan­dar­dem lecze­nia nie­któ­rych cho­rych z CRC sta­ła się immu­no­te­ra­pia z wyko­rzy­sta­niem tak zwa­nych inhi­bi­to­rów punk­tów kon­tro­l­nych (ang. immu­ne check­po­int inhi­bi­tors; ICI) – leków, któ­re pozwa­la­ją na „wyłą­cza­nie” hamo­wa­nia przez nowo­two­ry odpo­wie­dzi immu­no­lo­gicz­nej. Szcze­gól­na gru­pa cho­rych, któ­ra odno­si korzyść z tego lecze­nia, cha­rak­te­ry­zu­je się obec­no­ścią guzów z zabu­rze­nia­mi mecha­ni­zmów napra­wy DNA pro­wa­dzą­cy­mi do nagro­ma­dze­nia muta­cji i zja­wi­ska nie­sta­bil­no­ści mikro­sa­te­li­tar­nej. Kon­se­kwen­cją tych cech mole­ku­lar­nych jest guz bar­dziej „obcy” dla ukła­du odpor­no­ścio­we­go, któ­ry jest w więk­szym stop­niu nacie­ka­ny przez lim­fo­cy­ty i bar­dziej podat­ny na dzia­ła­nie immu­no­te­ra­pii. Nie­ste­ty, ICI nie są sku­tecz­ne w lecze­niu cho­rych, któ­rych guzy nie mają opi­sy­wa­nych cech mole­ku­lar­nych.

Wię­cej

mgr Agniesz­ka Woź­niak

Wpływ inhi­bi­to­rów kon­wer­ta­zy pro­pro­te­ino­wej subtylizyny/keksyny typu 9 na zmia­ny w wybra­nych mecha­ni­zmach epi­ge­ne­tycz­nych i uszko­dze­niach DNA w hete­ro­zy­go­tycz­nej rodzin­nej hiper­cho­le­ste­ro­le­mii

Stres oksy­da­cyj­ny i uszko­dze­nia DNA odgry­wa­ją zasad­ni­czą rolę w pato­ge­ne­zie, ini­cja­cji i roz­wo­ju wie­lu prze­wle­kłych cho­rób, w tym cho­rób ser­co­wo-naczy­nio­wych. Hiper­cho­le­ste­ro­le­mia rodzin­na (ang. fami­lial hyper­cho­le­ste­ro­la­emia) jest dys­li­pi­de­mią mono­ge­no­wą, powo­du­ją­cą przed­wcze­sne cho­ro­by ser­co­wo-naczy­nio­we ze wzglę­du na wyso­ki poziom cho­le­ste­ro­lu lipo­pro­te­in o niskiej gęsto­ści (LDL‑C). Mecha­ni­zmy epi­ge­ne­tycz­ne mogą być zaan­ga­żo­wa­ne w regu­la­cję mię­dzy­osob­ni­czej zmien­no­ści pozio­mu lipi­dów, a tym samym mogą wpły­wać na pro­fil ryzy­ka ser­co­wo-naczy­nio­we­go. Ponad­to aku­mu­la­cja reak­tyw­nych form tle­nu (ROS) jest klu­czo­wym pro­mo­to­rem sygna­tur epi­ge­ne­tycz­nych.

Inhi­bi­to­ry PCSK9 (iPCSK9) to inno­wa­cyj­ne leki sto­so­wa­ne w lecze­niu dys­li­pi­de­mii. Ame­ri­can Col­le­ge of Cardiology/American Heart Asso­cia­tion (ACC/AHA) oraz Euro­pe­an Socie­ty of Cardiology/European Athe­ro­sc­le­ro­sis Socie­ty (ESC/EAS) zale­ca­ją sto­so­wa­nie iPCSK9 u pacjen­tów wyso­kie­go ryzy­ka. Pacjen­ci wyso­kie­go ryzy­ka to przede wszyst­kim ci, u któ­rych wystę­pu­je hiper­cho­le­ste­ro­le­mia rodzin­na (FH).

Bio­rąc pod uwa­gę, że miaż­dży­ca, na któ­rą nara­że­ni są pacjen­ci z FH, jest zwią­za­na ze zmia­na­mi w epi­ge­no­mie i aku­mu­la­cją stre­su oksy­da­cyj­ne­go będą­ce­go klu­czo­wym pro­mo­to­rem sygna­tur epi­ge­ne­tycz­nych, głów­nym celem pro­jek­tu jest oce­na, czy inhi­bi­to­ry PCSK9 przy­wra­ca­ją rów­no­wa­gę epi­ge­no­mu i redu­ku­ją uszko­dze­nia DNA u pacjen­tów z rodzin­ną hiper­cho­le­ste­ro­le­mią (FH).

Oce­nie pod­da­my zarów­no glo­bal­ną mety­la­cję DNA, jak i mety­la­cję CpG w obrę­bie pro­mo­to­rów genów zwią­za­nych z mecha­ni­zmem kon­den­sa­cji i dekon­den­sa­cji chro­ma­ty­ny, a tak­że pozio­mem histo­nów i wpły­wem iPCSK9 na te pro­ce­sy. Reali­za­cja tego pro­jek­tu pozwo­li okre­ślić poziom uszko­dzeń DNA, w tym uszko­dzeń oksy­da­cyj­nych puryn i piry­mi­dyn, a tak­że pozwo­li na oce­nę wpły­wu iPCSK9 na reduk­cję tych uszko­dzeń.