Poz­nal­iśmy zwycięskie pro­jek­ty w konkur­sach Nar­o­dowego Cen­trum Nau­ki. Dofi­nan­sowanie w ramach grantów PRELUDIUM-21 otrzy­mało 5 pro­jek­tów autorstwa naukow­ców Uni­w­er­syte­tu Medy­cznego w Łodzi.

Serdecznie grat­u­lu­je­my!

Konkurs PRELUDIUM Nar­o­dowego Cen­trum Nau­ki wspiera rozwój młodych naukow­ców poprzez umożli­wie­nie im zdoby­cia doświad­czenia w kierowa­niu pro­jek­tem jeszcze przed uzyskaniem stop­nia dok­to­ra. Badacze mogą otrzy­mać w tym konkur­sie grant w wysokoś­ci 70, 140 lub 210 tys. zł na bada­nia trwa­jące odpowied­nio 12, 24 lub 36 miesię­cy. W tegorocznym konkur­sie do NCN wpłynęły 2163 wnios­ki. Do finan­sowa­nia zak­wal­i­fikowano 258 z nich, w tym 88 w grupie nauk o życiu. Lau­reaci tej edy­cji otrzy­ma­ją na real­iza­cję swoich pro­jek­tów łącznie pon­ad 41,2 mln zł.

mgr Anna Magiera
Zakład Far­makog­nozji

Potenc­jał prozdrowot­ny owoców śli­wy tarniny (Prunus spin­osa L.) w stanach zapal­nych prze­wodu pokar­mowego — bada­nia in vit­ro

Natęże­nie negaty­wnych czyn­ników związanych ze stylem życia rozwinię­tych społeczeństw, jak m.in. niez­bi­lan­sowana dieta, boga­ta w wysoko przetwor­zone pro­duk­ty żywnoś­ciowe, naraża orga­nizm ludz­ki na dłu­gotr­wały stres oksy­da­cyjno-zapal­ny, prowadzą­cy do roz­wo­ju wielu schorzeń. Szczegól­ną uwagę zwraca szy­bko ros­ną­ca we wszys­t­kich gru­pach wiekowych licz­ba przy­pad­ków chorób zapal­nych prze­wodu pokar­mowego, w tym zapaleń chron­icznych. W sytu­acji ros­nącego prob­le­mu coraz baczniejszą uwagę zwraca się na rolę diety i poszuki­wanie pro­duk­tów żywnoś­ciowych, które mogły­by być stosowane w prewencji lub lecze­niu wspo­ma­ga­ją­cym tej grupy schorzeń. Do takich pro­duk­tów zal­iczyć moż­na owoce śli­wy tarniny (Prunus spin­osa L.), które poza zas­tosowaniem spoży­w­czym wyko­rzysty­wane są w trady­cyjnej medy­cynie europe­jskiej, m.in. w lecze­niu zapaleń jelit. Jed­nak dostęp­ne dane naukowe na tem­at akty­wnoś­ci bio­log­icznej ww. surow­ca są niekom­pletne, a brak szer­szych anal­iz i potwierdzenia efek­tów fizjo­log­icznych w mod­elach bio­log­icznych uwzględ­ni­a­ją­cych specy­fikę środowiska prze­wodu pokar­mowego ogranicza ich szer­sze zas­tosowanie jako środ­ków prozdrowot­nych.

Wobec powyższych przesłanek, celem niniejszego pro­jek­tu stała się kom­plek­sowa oce­na wartoś­ci owoców tarniny jako źródła pro­duk­tów funkcjon­al­nych o dzi­ała­niu prozdrowot­nym w kon­tekś­cie chorób zapal­nych prze­wodu pokar­mowego. Uzyskane wysokoskon­cetrowane polifenolowe ekstrak­ty z surow­ca zostaną pod­dane symu­lowane­mu traw­ie­niu in vit­ro z uwzględ­nie­niem wszys­t­kich kluc­zowych etapów zachodzą­cych in vivo, celem uzyska­nia frakcji docier­a­ją­cych do miejsc zmienionych chorobowo. Akty­wność ekstrak­tów naty­wnych i ich frakcji odzyskanych po pro­ce­sie traw­ienia zostanie oce­niona z wyko­rzys­taniem trzech rodza­jów komórek biorą­cych udzi­ał w jeli­towych proce­sach zapal­nych, tj. neu­tro­fili, jed­no­ją­drza­stych komórek krwi obwodowej i Caco‑2 (mod­elu nabłon­ka jeli­towego). Testowany będzie m.in. wpływ anal­itów na żywot­ność komórek, pro­dukcję reak­ty­wnych form tlenu, wydzielanie i sekrecję sze­rok­iego pan­elu medi­a­torów stanu zapal­nego (cytokin, chemokin), enzymów proza­pal­nych i prooksy­da­cyjnych, ele­men­tów endo­gen­nego sys­te­mu obron­nego (prze­ci­wza­pal­nego i prze­ci­wut­le­ni­a­jącego) orga­niz­mu, białkowych mark­erów inte­gral­noś­ci nabłon­ka jeli­towego oraz kluc­zowych czyn­ników tran­skryp­cyjnych steru­ją­cych pro­ce­sem zapal­nym na poziomie moleku­larnym. Real­iza­c­ja pro­jek­tu posz­erzy wiedzę na tem­at moleku­larnych mech­a­nizmów akty­wnoś­ci bio­log­icznej owoców tarniny oraz da pod­stawę do ich szer­szego zas­tosowa­nia jako pro­duk­tu żywnoś­ciowego i funkcjon­al­nego.

lek. Dami­an Mikul­s­ki

Skrin­ing niepowodzenia mobi­liza­cji pod­czas przeszczepu komórek macierzystych poprzez pro­filowanie nieko­du­jącego RNA

W Europie wykonu­je się rocznie pon­ad 40 000 trans­plan­tacji szpiku, z czego więk­szość stanow­ią auto­log­iczne przeszczepi­enia krwiotwór­czych komórek macierzystych szpiku (autol­o­gous hematopoi­et­ic stem cell trans­plant, AHSCT). Główny­mi kandy­data­mi do tej pro­ce­dury są pac­jen­ci ze szpicza­kiem plaz­mo­cy­towym oraz pac­jen­ci z nawro­towy­mi i oporny­mi na lecze­nie chło­ni­aka­mi.

Pro­ce­du­ra AHSCT skła­da się z trzech kroków. W pro­ce­sie mobi­liza­cji, po zas­tosowa­niu czyn­ni­ka wzros­tu kolonii gran­u­lo­cytów (gran­u­lo­cyte colony-stim­u­lat­ing fac­tor, G‑CSF) z lub bez chemioter­apii, krwiotwór­cze komór­ki macierzyste (hematopoi­et­ic stem cells, HSCs) z anty­gen­em CD34+ są przemieszczane ze szpiku do krwi krążącej. Są one kolekcjonowane z krwi obwodowej przez afer­ezy. Następ­nie, celem eradykacji nowot­woru, poda­je się wysoko­dawkowaną chemioter­apię. Trans­plan­tac­ja pobranych HSCs pod­czas mobi­liza­cji pozwala wów­czas na odt­worze­nie czyn­noś­ci krwiotwór­czej szpiku po wysoko­dawkowanej chemioter­apii.

Nieste­ty, część pac­jen­tów jest niez­dol­na do mobi­liza­cji wystar­cza­jącej licz­by HSCs do trans­plan­tacji. Według różnych sza­cunków, odsetek „złych mobliza­torów” wynosi 5–30% kwal­i­fikowanych pac­jen­tów do AHSCT. Niewystar­cza­ją­ca licz­ba zebranych HSCs wiąże się z powtórny­mi zab­ie­ga­mi mobi­liza­cji, hos­pi­tal­iza­c­ja­mi, opóźnie­niem cza­su przeprowadzenia trans­plan­tacji, a nawet, w niek­tórych przy­pad­kach AHSCT nie jest możli­wa. Obec­nie nie ma dostęp­nych narzędzi umożli­wia­ją­cych praw­idłową iden­ty­fikację pac­jen­tów zagrożonych niepowodze­niem mobi­liza­cji przed rozpoczę­ciem tej pro­ce­dury.

Prezen­tu­je­my propozy­cję bada­nia, w którym będziemy chcieli ocenić pro­fil małych, nieko­du­ją­cych cząsteczek RNA- mikroR­NA (miR­NA) u pac­jen­tów pod­dawanych mobi­liza­cji HSCs. Cząstecz­ki te biorą udzi­ał w ekspresji genów reg­u­lu­ją­cych pro­cesy różni­cow­a­nia, apop­tozy oraz migracji komórek HSC po trans­plan­tacji. Dlat­ego uważamy, że ekspres­ja miR­NA również może być istot­nym czyn­nikiem niepowodzenia mobi­liza­cji. Pro­ponowane badanie poz­woli na odkrycie i zrozu­mie­nie roli miR­NA w pro­ce­sie mobi­liza­cji HSCs i określe­nie ich roli klin­icznej jako potenc­jal­nych bio­mark­erów.

Kole­jne etapy bada­nia przewidu­ją: sek­wencjonowanie wol­nokrążącego miR­NA w pilotażowej grupie pac­jen­tów celem ustal­e­nia najbardziej zróżni­cow­anych cząsteczek miR­NA pomiędzy grupą „złych mobliza­torów” i „dobrych mobi­liza­torów” oraz zmi­an w ich ekspresji zachodzą­cych pod wpły­wem leczenia, oznacze­nie ekspresji najbardziej obiecu­ją­cych miR­NA w więk­szej grupie pac­jen­tów metodą iloś­ciowej łańcu­chowej reakcji polimer­azy (quan­ti­ta­tive Poly­merase Chain Reac­tion, qPCR) oraz wyt­worze­nie mod­eli diag­nos­ty­cznych je wyko­rzys­tu­ją­cych za pomocą tech­nik eksplo­racji danych (data min­ing) i uczenia maszynowego.

Pro­jekt poz­woli na poz­nanie syg­natu­ry wol­nokrążącego miR­NA pac­jen­tów doświad­cza­ją­cych niepowodzenia mobi­liza­cji, iden­ty­fikację nowych czyn­ników predys­ponu­ją­cych, a także wyt­worze­nie i wal­i­dację narzędzia mogącego straty­fikować pac­jen­tów do grup ryzy­ka, co w przyszłoś­ci poz­woli na per­son­al­iza­cję pro­ce­su leczenia.

Alek­san­dra Ryk

C‑peptyd proin­suliny i recep­tor sprzężonym z białkiem G 146 (GPR146) — klin­icz­na obserwac­ja wpły­wu ich szlaku syg­nałowego na ścież­ki moleku­larne zaan­gażowane w powikła­nia związane z cukrzy­cą

C‑peptyd to krót­ki frag­ment białkowy w obrę­bie cząstecz­ki insuliny, który zapew­nia jej praw­idłową struk­turę pod­czas pro­dukcji w trzustce, a następ­nie jest z niej wyci­nany i krąży we krwi – pozornie bez celu. Przez dłu­gi czas, badacze uważali tą cząsteczkę za nieak­ty­wną bio­log­icznie. Jed­nakże, w ostat­nich lat­ach stało się jasne, że C‑peptyd jest w stanie reg­u­lować wiele szlaków komórkowych. Pon­ad­to, wyni­ki wielu badań potwierdza­ją, że może on odgry­wać rolę w pow­stawa­niu przewlekłych powikłań związanych z cukrzy­cą, takich jak uszkodzenia naczyń krwionośnych, ner­wów obwodowych i czyn­noś­ci nerek. Dotąd jed­nak nie udało się wyko­rzys­tać tych odkryć w prak­tyce klin­icznej i pro­ce­sie pro­jek­towa­nia leków. Prob­le­mem pozosta­je ogranic­zone zrozu­mie­nie mech­a­niz­mu dzi­ała­nia C‑peptydu i jego syg­nal­iza­cji w komórkach, a także niewystar­cza­ją­ca wiedzy na tem­at czyn­ników wpły­wa­ją­cych na jego dzi­ałanie w orga­nizmie człowieka.

Celem pro­jek­tu jest ziden­ty­fikowanie mech­a­niz­mu dzi­ała­nia C‑peptydu, zwery­fikowanie ist­nieją­cych hipotez na tem­at jego potenc­jal­nego recep­to­ra (GPR146) oraz anal­iza szlaków komórkowych reg­u­lowanych przez syg­nal­iza­cję C‑pep­tyd-GPR146 przy uży­ciu tech­nik umożli­wia­ją­cych wielkoskalowe bada­nia ekspresji genów. Poz­woli to na stworze­nie pod­staw dla potenc­jal­nych inter­wencji far­mako­log­icznych wyko­rzys­tu­ją­cych C‑peptyd oraz ziden­ty­fikowanie praw­dopodob­nych punk­tów koń­cowych związanych z tym przeoc­zonym hor­monem.

lek. Zuzan­na Now­ic­ka

Wewnętrz­na radiowrażli­wość jako mark­er indukowanej chemio­ra­dioter­apią immuno­gen­noś­ci w raku odbyt­ni­cy

Rak jeli­ta grubego i odbyt­ni­cy (ang. col­orec­tal can­cer; CRC) jest drugą wiodącą przy­czyną związanych z nowot­wora­mi zgonów na świecie. Stan­dar­d­owe lecze­nie pac­jen­tów z miejs­cowo zaawan­sowanym rakiem odbyt­ni­cy uwzględ­nia chemio­ra­dioter­apię (CHRT), która poprzedza oper­ację. W ostat­nich lat­ach nowym stan­dar­d­em leczenia niek­tórych chorych z CRC stała się immunoter­apia z wyko­rzys­taniem tak zwanych inhibitorów punk­tów kon­trol­nych (ang. immune check­point inhibitors; ICI) – leków, które pozwala­ją na „wyłączanie” hamowa­nia przez nowot­wory odpowiedzi immuno­log­icznej. Szczegól­na gru­pa chorych, która odnosi korzyść z tego leczenia, charak­teryzu­je się obec­noś­cią guzów z zaburzeni­a­mi mech­a­nizmów naprawy DNA prowadzą­cy­mi do nagro­madzenia mutacji i zjawiska niesta­bil­noś­ci mikrosatelitarnej. Kon­sek­wencją tych cech moleku­larnych jest guz bardziej „obcy” dla układu odpornoś­ciowego, który jest w więk­szym stop­niu naciekany przez lim­fo­cy­ty i bardziej podat­ny na dzi­ałanie immunoter­apii. Nieste­ty, ICI nie są skuteczne w lecze­niu chorych, których guzy nie mają opisy­wanych cech moleku­larnych.

Więcej

mgr Agniesz­ka Woź­ni­ak

Wpływ inhibitorów kon­wer­tazy pro­pro­teinowej subtylizyny/keksyny typu 9 na zmi­any w wybranych mech­a­niz­mach epi­gene­ty­cznych i uszkodzeni­ach DNA w het­erozy­go­ty­cznej rodzin­nej hiper­c­ho­les­terolemii

Stres oksy­da­cyjny i uszkodzenia DNA odgry­wa­ją zasad­niczą rolę w pato­genezie, inic­jacji i roz­wo­ju wielu przewlekłych chorób, w tym chorób ser­cowo-naczyniowych. Hiper­c­ho­les­terolemia rodzin­na (ang. famil­ial hyper­c­ho­les­tero­laemia) jest dys­lipi­demią monogenową, powodu­jącą przed­w­czesne choro­by ser­cowo-naczyniowe ze wzglę­du na wyso­ki poziom cho­les­terolu lipopro­tein o niskiej gęs­toś­ci (LDL‑C). Mech­a­nizmy epi­gene­ty­czne mogą być zaan­gażowane w reg­u­lację międzyosob­niczej zmi­en­noś­ci poziomu lipidów, a tym samym mogą wpły­wać na pro­fil ryzy­ka ser­cowo-naczyniowego. Pon­ad­to aku­mu­lac­ja reak­ty­wnych form tlenu (ROS) jest kluc­zowym pro­mo­torem syg­natur epi­gene­ty­cznych.

Inhibito­ry PCSK9 (iPCSK9) to innowa­cyjne leki stosowane w lecze­niu dys­lipi­demii. Amer­i­can Col­lege of Cardiology/American Heart Asso­ci­a­tion (ACC/AHA) oraz Euro­pean Soci­ety of Cardiology/European Ath­er­o­scle­ro­sis Soci­ety (ESC/EAS) zale­ca­ją stosowanie iPCSK9 u pac­jen­tów wysok­iego ryzy­ka. Pac­jen­ci wysok­iego ryzy­ka to przede wszys­tkim ci, u których wys­tępu­je hiper­c­ho­les­terolemia rodzin­na (FH).

Biorąc pod uwagę, że miażdży­ca, na którą narażeni są pac­jen­ci z FH, jest związana ze zmi­ana­mi w epigenomie i aku­mu­lacją stre­su oksy­da­cyjnego będącego kluc­zowym pro­mo­torem syg­natur epi­gene­ty­cznych, głównym celem pro­jek­tu jest oce­na, czy inhibito­ry PCSK9 przy­wraca­ją równowagę epigeno­mu i reduku­ją uszkodzenia DNA u pac­jen­tów z rodzin­ną hiper­c­ho­les­terolemią (FH).

Oce­nie pod­damy zarówno glob­al­ną mety­lację DNA, jak i mety­lację CpG w obrę­bie pro­mo­torów genów związanych z mech­a­nizmem kon­den­sacji i dekon­den­sacji chro­matyny, a także poziomem his­tonów i wpły­wem iPCSK9 na te pro­cesy. Real­iza­c­ja tego pro­jek­tu poz­woli określić poziom uszkodzeń DNA, w tym uszkodzeń oksy­da­cyjnych puryn i pirymi­dyn, a także poz­woli na ocenę wpły­wu iPCSK9 na redukcję tych uszkodzeń.